تفسیر مجاهد، بررسی اصالت، سند، متن و بیان مبانی آن

مجاهد بن جبر از مفسّران مشهور قرن دوم است. غیر از روایات فراوانی که در تفاسیر روایی از وی نقل شده، نسخه¬ای مستقل و اصیل با عنوان «تفسیر مجاهد» وجود دارد که تنها تفسیر باقی مانده از عهد تابعین است که توسط «ابن ابی نجیح» از مجاهد روایت شده و از هیچ تفسیر دیگر خصوصاً «تفسیر طبری» رونویسی نشده است. از 2130 روایت موجود در آن، 1731 روایت به مجاهد و سایر روایات به افراد دیگر از جمله پیامبر (ص)، امام علی (ع)، ابن عباس، عطاء و... منتهی می¬شود که توسط آدم بن ابی ایاس به آن افزوده شده است. در سند مشهور این تفسیر «عبدالرحمن از ابراهیم از آدم از ورقاء از ابن ابی نجیح از مجاهد» روایت می¬کند. مهم¬ترین ویژگی این تفسیر، تبیین واژگان و عبارات قرآن است. از جمله وجوهی که در این تفسیر به آن پرداخته شده، اسباب نزول، اختلاف قرائات، ناسخ و منسوخ، ذکر قصه و... است. نخستین شواهد وجوه و نظایر، مجاز و... در این تفسیر دیده می¬شود. این پژوهش، ضمن معرفی شخصیت مجاهد، به گونه شناسی تفسیر وی از منظر مباحث مختلف و نیز به بررسی دقیق اسناد آن خواهد پرداخت که در آثار دیگر کمتر مورد بحث قرار گرفته است.